Léirmheas le Eoin P Ó Murchú ar Súil an Daill le Darach Ó Scolaí

SAOL NA MEÁNAOISE CURTHA INÁR LÁTHAIR

Léirmheas le EOIN P Ó MURCHÚ

SÚIL AN DAILL
Darach Ó Scolaí
Leabhar Breac  |  €18

Tá obair na gcapall déanta ag Leabhar Breac i réimse na n-úrscéalta staire le blianta fada. I Súil an Daill, an iarracht is déanaí ó Dharach Ó Scolaí féin déantar scagadh ar roinnt de na téamaí céanna sin a bhfuaireamar spléachadh orthu cheana in Fontenoy, An Cléireach agus sraith na Litreach. Feictear arís a Eorpaí a bhí na Gaeil, an tsuim agus an t-eolas a bhí acu ar fhorbairtí úra agus ar smaointeoirí éagsúla. Níor thuirsigh mé fós de shuim a chur i dtuairimí na nGael faoi nithe agus smaointe ag teacht thar loch isteach agus faoin méid a cheapadar den domhan mór amuigh.

Is léir freisin tionchar mhórthogra eile de chuid Leabhar Breac; athleaganacha na scéalta dúchais. Tá dornán acu sin tagtha chugainn ó pheann Uí Scolaí agus scata eile curtha in eagar aige. Tá difear stíle le sonrú sa leabhar seo le hais An Cléireach, is minice atá ciútaí stíle na scéalaíochta le sonrú ar an téacs seo. Fágann sé go bhfuil tuilleadh forbartha déanta ar fhriotal agus réim teanga a fhreagraíonn do na húrscéalta staire. Saighead bhreise anois i mbolg an scríbhneora chruthaigh agus réim ar leith ann don ard-úrscéal staire. Níl ach fíorbheagán scríbhneoirí Gaeilge atá in ann an réim seo a chleachtadh chomh maith is atá Ó Scolaí.

Tír Eoghain sa bhliain 1539 mar sin. Conchúr Mac Ardghail a oibríonn don tiarna teamparálta agus a dteastaíonn uaidh an tiarnas a fhorbairt, a chinntiú go mbeidh rath ar fheirmeoireacht agus iascaireacht agus go mbeidh síocháin ann leis an méid sin a bhaint amach. San am céanna is gá dó driseacha cosáin go leor a sheachaint, agus plé le ceannairí éagsúla iomadúla, iad trodach santach domhaiteach.

Tá cliar an scéil leagtha amach go soiléir i dtús an leabhair ach fós féin bhí deacracht agam cuimhneamh cén carachtar a bhí i gceist uaireanta. Tá cuid mhór mhaith acu ann agus na sloinnte is na hainmneacha céanna ar go leor. Is cinnte go gcabhródh eolas ar stair na linne le léitheoir, taca nach raibh agaibh féin dáiríre. Titeann eachtraí an leabhair amach in áiteanna éagsúla go leor ach cabhraíonn léarscáil i dtús an leabhair le meabhair a bhaint as an siar is aniar.

Nuair a thagann cúrsaí polaitíochta chun buaice éiríonn thar cinn leis an aicsean sa leabhar. Tá cuntas ann ar shlóite ag máirseáil agus dúnta faoi léigear. Bhain mé an-sult as na cuntais chorraitheacha ar dhaoine ag téaltú leo fud fad na dúthaigh.

Tá na rudaí ar fad a mbímid ag súil leo in úrscéal staire ann; an cur síos inchreidte ar éadaí, bia, cultúr agus gach sórt mionruda a dteastódh taighde domhain lena chur i láthair ar bhealach nádúrtha. Éiríonn go seoigh leis. Is í an ghné seo bua an leabhair dar liom. Tá sainfhoclóir cabhrach i gcúl an leabhair a mhíníonn téarmaí teicniúla polaitíochta is cogaíochta na tréimhse. Mar sin féin ní deacair iad a thuiscint nó a n-éirim a thabhairt leat i gcorp an téacs. Tá sé spéisiúil a oiread sin seantéarmaí atá athbheoite i gciall eile ar fad ó shin.

Tá Éireannaigh an lae inniu scartha amach cuid mhór ón stair ré an leabhair seo. Athghabháil áirithe ar an traidisiún atá san úrscéal seo. Chuir mé an-suim sa chaint ar Studium Generale a bhunú, cineál réamhollscoile. Léirítear dúinn an t-eolas a bhí ag na Gaeil ar Socraitéas, Erasmus, Cicearó agus Castiglione freisin.

Na téamaí is tábhachtaí a thagann chun cinn ná cúrsaí cumhachta agus cúraimí an Tiarnais. Feictear iarracht den phrótadhaonlathas ann b’fhéidir. Tá cuntas suimiúil ann ar thábhacht agus ar chreid thógáil na ndroichead. Tá scéal grá ann freisin. Is cosúil go mb’fhéidir go bhfuil leabhair eile le teacht amach sa tsraith seo. Beidh mé ag súil le tuilleadh a fháil amach faoin ngné áirithe sin den scéal. Comhairle do dhaoine a thabharfaidh faoin leabhar, smeareolas éigin a chur ar stair na tréimhse sin roimh ré.

Cuirtear saol na meánaoise inár láthair go hinchreidte spéisiúil in Súil an Daill agus ceannairí ag gabháil capall, i mbun comhairle nó ag sáraíocht ar a chéile sa Laidin. Feicimid maithe agus móruaisle ag tobchumadóireacht sna seanmheadarachtaí agus streachailt cumhachta faoi lán seoil, an dream sin gurbh fhearr leo dul i muinín na láimhe láidre, agus dream eile gurbh fhearr leo rialú ar mhaithe leis an bpobal. Úrscéal fíor-dhea-scríofa dúshlánach é Súil an Daill a ligeann don léitheoir comhaimseartha í féin a thumadh in uisce faoi thalamh polaitiúil na 16ú haoise déag.

Súil an Daill Darach Ó Scolaí €18.00 240 lch; crua;
ISBN 978-1-913814-14-4 Is féidir an leabhar a cheannach anseo https://leabharbreac.com/Teideal/suil-an-daill/

EOIN P Ó MURCHÚ

LÉIRMHEASANNA

REVIEWS